Het Woord van het Jaar, het is een dingetje in taalminnende kringen – maar het mag van mij best wel wat groter worden. Leuk toch om de veranderingen in de samenleving ook in je taal weerspiegeld te zien worden. Vooral het Tiener- en het Kinderwoord van het Jaar leveren soms leuke – maar helaas voor de doorsnee ouder ook onverstaanbare – vondsten op.
Onze samenleving verandert – en dus onze taal ook. Het Woord van het Jaar plakt op die omwentelingen een naam. In 2019 was dat bijvoorbeeld winkelhieren of bewust kopen bij lokale ondernemers – toen werd daar, zeker in Vlaanderen, hard op ingezet, met campagnes in de media ook.
Vlaanderen en Nederland hebben elk hun eigen lijst. Een bewijs dat we toch niet zo’n eengemaakt taalgebied zijn als misschien weleens wordt aangenomen (daar kan ik als vertaler van meespreken). Woord van het Jaar 2019 was aan de andere kant van onze noordergrens boomer.
We kijken even achterom, naar hoe de verkiezing is ontstaan. De inspiratie van Amsterdams vertaalbureau The Language Lab voor het Woord van het Jaar kwam (hoe kan het ook anders) uit Amerika. Het was de bedoeling (en ik neem hier even letterlijk over uit Wikipedia) ‘om aan de hand van neologismen of oude woorden die ineens weer in zwang raakten, een beeld te geven van de gebeurtenissen die hun stempel drukten op een bepaald jaar’. Het grote verschil met de Amerikaanse verkiezing is dat wij hier als taalgebruikers zelf mogen nomineren en stemmen – en dat het dus niet van bovenaf opgelegd wordt.
Het is geen verrassing dat er voor 2020 heel wat coronagerelateerde Woorden van het Jaar ingestuurd zijn – in de Vlaamse lijst zijn dat er maar liefst 16. De twee lijstjes (Vlaams en Nederlands) naast elkaar (de cursieve woorden hebben we gemeen met Nederland – het is nog niet de helft):
België
Aanloopleren
Anderhalvemetersamenleving
Contactspeurder
Coronamoe
Covid
Covidioot
Druktebarometer
Dutjestaks
Hoestschaamte
Knuffelcontact
Kuchscherm
Lockdownfeestje
Raambezoek
Reddingsstrook
Spookkeuken
Sportbubbel
Versoepelbrigade
Vivaldicoalitie
Vriendenaandeel
Zelfquarantaine
Nederland
Anderhalvemetersamenleving
Blokjesverjaardag
Coronamoe
Covid
Covidioot
Eenzaamheidsvirus
Fabeltjesfuik
Hoestschaamte
Infodemie
Jojolockdown
Klimaatwanhoper
Kuchscherm
Lockdownfeestje
Raambezoek
Racismeknielen
Stekkergekte
Testsamenleving
Uitsluitingscultuur
Viruswappie
Zelfquarantaine
Uit de Vlaamse lijst kies ik voor knuffelcontact. De hele crisis heeft zo’n grote impact gehad op vooral de oudere bevolking, dat we daar als samenleving in het begin niet zo goed weg mee wisten. Ik zie het ook bij mijn eigen ouders, hoeveel last ze hebben van de verplichte afstand die we met z’n allen in acht moeten nemen. Ik krijg nog kippenvel als ik terugdenk aan de beelden op de televisie van oudjes die voor het raam staan te zwaaien naar hun familie. Uit de Nederlandse lijst ben ik dan weer gek op het woord fabeltjesfuik. Heerlijk!
Naast het Woord van het Jaar zijn er nog twee categorieën: het Kinderwoord en het Tienerwoord van het jaar. De winnaars van 2019 waren respectievelijk karma (alles wat we doen, komt uiteindelijk weer bij ons terecht) en yeet (zo’n beetje onze joepie van vroeger).
Een trend die we zien, is dat heel wat woorden uit de lijst uit het Engels komen en eentje (drerrie) zelfs uit het Arabisch. Engels valt nog te verklaren door YouTube en andere kanalen. Arabisch is dan weer toe te schrijven aan de verschillende gemeenschappen in de grootsteden die elkaar beïnvloeden. De lijst voor 2020 is deze:
– Kinderwoord: rip – idk – yeet – viben – ewa drerrie
– Tienerwoord: simp – sus – periodt – no cap – kaas
Ik heb even gepolst bij het tienergeweld x 3 dat hier rondloopt en het lijkt op yeet en kaas uit te draaien. Grappig ook hoe het woord yeet van tienerwoord ‘gezakt’ is naar kinderwoord!
Weet jij wat deze woorden betekenen? Gebruik je ze soms zelf?
De winnaars zijn op maandag 14 en dinsdag 15 gekozen:
Woord van het Jaar: knuffelcontact – met maar liefst 53,5%
Tienerwoord van het Jaar: simp
Kinderwoord van het Jaar: ewa drerrie
Ik zat er met mijn voorspelling dus (bijna) helemaal naast.
In Nederland ging anderhalvemetersamenleving met de hoofdprijs lopen.